حمام های تاریخی مراغه

حمام چهار سوق

1- موقعیت طبیعی :

مراغه از شهرهای قدیمی استان آذربایجان شرقی است که از دو ناحیه کوهستانی و جلگه ای تشکیل یافته و در شرق دریاچه ارومیه بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته و از شمال به شهر تبریز و ارتفاعات کوههای سهند و از سمت شرق به شهرستان هشترود و رشته کوههای شرقی و از جنوب به شهرستان میاندوآب و جلگه دریاچه ارومیه و از غرب به خود دریاچه ارومیه محدود می گردد.

ارتفاع تقریبی آن از سطح دریا 1485 متر است. رودخانه صوفی چای از وسط شهر می گذرد.

هوای معتدل متمایل به سرد و نسبتا" مرطوب داشته که هوای قسمتهای جلگه ای آن گرم و نواحی کوهستانی سردسیر است.

2- موقعیت بنا :

حمام چهارسوق در بخش مرکزی شهر مراغه در داخل بافت تاریخی فرهنگی شهر مراغه در میان بازار قرار گرفته و دور تا دور این حمام را مغازه های داخلی بافت احاطه کرده است. ورودی این حمام از میدان کوچکی که در مقابل آن قرار دارد مسیر است.

3- شرح مختصری در مورد بنا :

از قدیمیترین حمامهای شهر مراغه حمام چهار سوق می باشد که از معدود حمامهای قدیمی باقیمانده در این شهر می باشد.

4- مشخصات فنی بنا :

این بنا با پلانی تقریبا" متقارن در سربینه و گرمخانه دارای هشتی ورودی زیبایی است که با 10 پله به سربینه منتهی می شد. از تاسیسات جانبی این حمام میتوان از آب انبارها – تون – انبار نگهداری چوب نام برد.

عمده مصالح این بنا در دیوارها بصورت تفسیلی و در طاق ها و گنبدهای آن از آجر استفاده شده است.

5- نوع مالکیت بنا :

مالکیت حمام در اختیار اداره اوقاف شهرستان مراغه می باشد .

6- قدمت بنا :

قاجاریه

7- تزئینات بکار رفته و نوع آن :

اندود آهک به صورت رسمی بندی در هشتی ورودی بنا و کاربندی در پای گنبدها و کاربندی پای گنبد گرمخانه از جمله تزئینات این حمام می باشد.

حمام خواجه نصیر    

1- موقعیت فعلی اثر:

این بنا در داخل بافت قدیم مراغه، خیابان شهید بهشتی، میدان تره بار، روبروی سرای خواجه ملکم و به فاصله کمی از مسجد ملامعزالدین قرار دارد.

2- تاریخچه و وجه تسمیه اثر:

این حمام به اسم خواجه نصیر طوسی ساخته شده است، و به فاصله نزدیکی از مسجد ملا معزالدین قرار گرفته است برخی به اشتباه این حمام را مربوط به دوره ایلخانی می دانند ولی با توجه به فرم ساخت و شواهد معماری مربوط به دوره صفوی می باشد.

3- ویژگی اثر:

حمام خواجه نصیر مراغه مانند اکثر حمام های منطقه در زیرزمین (به دلیل جلوگیری از پرت حرارت) ساخته شده و طاقهای گنبدی و قوسهای متعددی دارد. مصالح آن عمدتا" آجر و سنگ به همراه ملات آهک و بعضا"ساروج است که در این اواخر با توسعه و پیشرفت بهداشت، خزینه تبدیل به دوش و نمره شده و دیوارها با کاشی پوشش داده شده اند.

ورودی به حمام توسط یک هشتی کوچک امکان پذیر است و سربینه دارای چهار ستون که یکی از آنها توسط دیواری به جرز اصلی حمام متصل شده است. در محل میان در، گرمخانه نسبت به محور اصلی سربینه 24 درجه تغییر جهت داده است. بخش مردانه این حمام موجود ولی متاسفانه بخش زنانه آن تبدیل به مغازه شده است.

این بنا از جمله حمام های با وسعت زیاد و دوقلو (زنانه – مردانه) و با تزئینات و کاربندی های زیبا می باشد و به دلیل قرار گرفتن در بافت قدیم و در جوار بازار مراغه، درزمان آبادانی اش روزانه پذیرای مراجعه کنندگان بسیاری بوده است.

موزه تخصصی مراغه (موزه ایلخانی)

ساختمان موزه مراغه در سال 1363 همزمان با تشكیل سازمان میراث فرهنكی كشور به موزه مقدماتی مراغه تبدیلوبا آثار عرصه شده از دوره های مختلف تاریخی برای بازدید عموم دایر شد.

موزه مراغه در سال1375 شمسی جهت هدفمندی آثار خود و به لحاظ اهمیت نقشی كه در این شهر در دوره ایلخانی داشته، به عنوان موزه تخصصی مراغه فعالیت خود را آغار كرد.

مراغه با وجود استواری واستمرار تمدن از دوران پیش از اسلام تا دوران مختلف اسلامی ، در دوره  ایلخانی از موقعیت ممتاز برخوردار شدوبه علت انتخاب این شهر به عنوان اولین پایتخت ایلخانان ، مركز ثقل این سلسله محسوب گردید . به طوری كه عصر دوباره سازندگی ایران پس از یك دوره طولانی قتل ،غارت وویرانی مغولان از این شهر آغاز می شود.

با تمركز وانتقال صد ها اثر برجسته وگردآوری مجموعه ای نسبتا كامل از آثار مختلف ایلخانی شامل انواع سفال، كاشی، سكه، فلز، شیشه وكتابت، این موزه به عنوان منبع مطالعاتی و پژوهشی در اختیار محققان وباز دیدكنندگان قرار گرفت.

 

مجموعه سكه : سكه های موزه مراغهاز كاملترین مجموعه مسكوكات ایلخانی كشورمان بوده وتقریبا از تمامی ایلخانان ایران، سكه های ارزشمندی را در خود جای داده است. پول رایج ایلخانان به لحاظ كاربرد اقتصادی  ومعاملات تجاری ورسمی ،به صورت پشتوانه تك فلزی ونقره بود.سكه های طلا برای مقاصد ویژه،ایام عید وچشن ها ضرب می شدو سكه های مسی "فلوس" برای معاملات روز مره رواج داشت.تنوع نقوش سكه ها دردوره  ایلخانی معرف فرهنگ وتمن آن عصر بوده ونقوش ومظاهر آیینی ادیان وفرقه های مختلف ضرب شده برروی آنها ،گویای تساهل مذهبی مغولان است.بنابراخبار مندرج در كتب مورخان،870 مركز ضرب سكه در دوره  ایلخانان وجود داشته ومراغه،تبریز وسلطانیه از مراكز مهم ضرابخانه های حكومتی بوده اند.

 

 مجموعه سفال :هنر سفالگری دوره ایلخانی عصر طلایی سفالگری دوره اسلامی است. از خصوصیات بارز سفالینه این دوره،تنوع ساخت سفال با تكنیكهای مختلف سفالگری وتنوع تزیینات سفالینه ها است. موزه مراغه ازانواع  تكنیك هایرایج و تزیینات متفاوت  سفالگری این دوره نمونه های ارزشمند ومنحصر به فردی رادراختیار دارد.در سفالینه های ایلخانی عتاوه بر آرایش نقوش ، تزییناتی درفرم سفالینه هانیز وجود داشته است كه آثار مشبك دوجداره ومشبك پوشیده با لعاب شفاف ،سفالهایی بانقوش كنده،بر جسته ونقش های قالبی ازآن جمله است.

 

 بخش شیشه : هنر شیشه گری در دوره ایلخانی به علت فرار شیشه گران به كشورهای مصروسوریه از رونق افتاد. شیشه های موزه مراغه ازنمونه های نادر آن عصر است كه دارای تزیینات مختلفشیشه گری شامل دمیده آزاد،دمیده در قالب،تراش وافزوده بر روی بطری ،قندیلوصراحی است كه ازنقاط مختلف كشورمان به دست آمده است.

فرودگاه سهند مراغه

 فرودگاه سهند در سال 1375  در جنوب غربي مراغه فعاليت‌هاي خود را آغاز كرد كه با 5  پرواز در هفته اين فرودگان عده كثيري از هموطنان و همشهريان را جابجا مي‌كند.

فرودگاه سهند، از فرودگاههاي اقماري اداره كل فرودگاههاي استان آذربايجانشرقي ميباشد، اين فرودگاه در زميني به مساحت 42 هكتار مابين جاده مراغه - بناب واقع شده و با جابجايي 3740 مسافر درسال توانسته است سهم موثري در توسعه منطقه ايجاد كند.

اين فرودگاه داراي سالن ترمينالي به مساحت 1200 متر، با تمامي امكانات رفاهي براي مسافرين ميباشد، و فضاي داخلي آن محيطي مناسب را براي مراجعين مهيا كرده است.

در حال حاضر فرودگاه، مجهز به دستگاه ناوبري از نوعNDB-DME است و دستگاه در تمامي طول شبانهروز عملياتي ميباشد، طول باند آن 2932 متر و عرض 30 متر فاقد سيستم روشنايي بوده و در طول شرايط ديد خوب قابل نشستن ميباشد.

هم اكنون اين باند باPCN : 20/F/C/Z/T جهت نشست و برخاست هواپيماي ATR72 مورد استفاده قرار ميگيرد و براي هواپيماهاي پایينتر از اين گروه نيز كاربرد دارد.

فرودگاه، داراي واحدهاي عملياتي مراقبت پرواز، الكترونيك و ايمني زميني است كه هركدام از اين واحدها امكانات مناسبي جهت برقراري يك پرواز ايمن دارند.

فرودگاه سهند، به استناد موارد ذكر شده در AIP ،(اطلاعات هوانوردي ايران) فقط در زمان پروازهاي برنامه اي عملياتي است و زماني غير از اين ساعات، باهماهنگي 24 ساعت قبل از پرواز، آماده سرويس دهي ميباشد.

اين فرودگاه با توجه به وجود صنايع مختلف اقشاري و توليدي و همچنين مراكز آموزش عالي متعدد در شهرستان از امنيت پروازي فوق‌العاده برخوردار گرديده است.

مقبره آقالار , بعنوان بنای باقیمانده از دوره زندیه بیانگر نوع و سبك معماری آن دوره بسیار حائز اهمیت است مقبره آقالار بنایی چهار ضلعی آجری است که بر روی قبر میر عبدالفتاح موسوی مراغی شاعر و عارف نامی دوره زندیه ساخته شده است . این بنا در سال 1175 هجری قمری ساخته شد و در سال 1274 هجری قمری توسط حاج عباسعلی بنایی به طور کامل مرمت گردید . این مقبره بعدها به محل دفن بزرگان , عارفان و شیوخ مراغه تبدیل شد و شخصیت هایی چون شاهزاده رضا قلی میرزا متخلص به مجنون علی شاه در ان دفن شدند. بر این اساس بنا به مقبره (( آقالار)) معروف شده است . مقبره آقالار در سال 1381 شمسی پس از مرمت به موزه تبدیل شد و تحت عنوان موزه سنگ‌نگاره‌های تاریخی منطقه مورد بازدید عموم قرار گرفته است. این بنا در جنوب شرقی مراغه و به فاصله اندكی از گنبد سرخ داخل بوستان آقالار واقع شده است.

کلیسای هوانس مقدس یکی از کلیساهای ارامنه کاتولیک است و نام آن برگرفته از اسم یکی از حواریون عیسی به‌نام یوحنا که ارامنه به آن «هوانس» می‌گویند، گرفته شده‌است. این کلیسا در داخل شهر مراغه واقع شده و تنها کلیسای موجود در این شهر است.

کلیسای هوانس مراغه در دوران حکومت ایلخانان مغول از موقعیت خاصی برخوردار بوده‌است؛ ولی در زمان حاضر این کلیسا به‌دلیل مهاجرت ارامنه به تهران و شهرهای دیگر، عملاً بدون استفاده باقی مانده‌است.

کلیسای هوانس شامل سه بخش محل اسکان اسقف اعظم، مدرسه و روشن‌کردن شمع وعود است که برخلاف عرف رایج در کلیساسازی، دارای پلان مربع القاعده می‌باشد. مدخل این کلیسا در ضلع غربی و ورود به داخل آن از طریق درگاه زیر تاق گنبدی صورت می‌گیرد. سردر ورودی کلیسا دارای گنبد رک هرمی با روکش شیروانی است و ناقوس کلیسا نیز در این محل واقع شده‌است.

فضای اصلی کلیسا مستطیلی‌شکل است که عبادتگاه یا محراب در ضلع شرقی آن واقع شده و مرکب از سه تاق‌نما با قوس جناغی می‌باشد. تاق‌نمای میانی از دو تاق‌نمای طرفین بزرگتر بوده و در داخل این تاق‌نما دو پنجرهٔ مستطیل‌شکل وجود دارد که با شیشه‌های الوان مزیین شده‌اند. تاق‌نمای میانی دارای تاق جناغی و تاق‌نماهای طرفین دارای گنبد کوچکی می‌باشند.

در ضلع شمالی و جنوبی برروی دیوارها و تاقچه‌ها، نغول‌های کم‌عمقی جهت عرضهٔ عکس‌های یادبود تعبیه شده‌اند. نور داخل کلیسا از درب ورودی و پنجره‌های کوچک ضلع شرقی و شمالی و جنوبی تامین می‌گردد. در ضلع غربی حیاط یک سری ساختمان یک‌طبقه احداث شده که در گذشته مورد استفاده بوده‌اند؛ ولی براثر گذشت زمان متروک گشته و هم‌اکنون در حال مرمت‌اند. اتاق‌های مخروبهٔ دیگری نیز در اطراف حیاط دیده می‌شود که مسکن افراد کم‌بضاعت بوده‌اند.

معبد مهر مراغه گویای آیین های باستانی ایران زمین

مراغه - ایرنا - معبد مهر مراغه گویای تاریخچه ای از آیین های باستانی و اصول بنیادین فرهنگی ایران زمین در دوره اشکانی و میراثی ارزشمند و تاریخی برای بازدید میهمانان نوروزی و گردشگران علاقه مند به آثار باستانی و تاریخی است.

به گزارش ایرنا، این معبد سه هزار ساله در روستای ورجوی از توابع مراغه قرار گرفته و محوطه آن شامل قبرستان، معبد و مجموعه ای تاریخی بوده و در سال 1356 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

معبد مهری از معابد مهم ایران و جهان بوده که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری جزو چهار معبد مهم مهرپرستی در کشور به شمار می رود.

این معبد در دوران کهن برای آیین مهرپرستی مورد استفاده قرار می گرفته و دارای پلانی زیرزمینی و صخره ای است که در دوره اشکانی و ساسانی بنا شده است.

معبد مهر مراغه در دوره صوفیه و تمدن اسلامی به مسجد و محلی برای تعلیمات مذهبی تبدیل و در دیوارهای آن آیات حجاری شده از قرآن کریم دیده می شود.

مسجد ملا رستم

شماره ثبت در آثار ملی : 8907
زمان ساخت : صفويه – قاجاريه
نوع کاربری : مذهبی (مسجد)

مـوقعيـت بنـا : مراغه - ابتداي خيابان قدس (فرمانداري سابق) – ميدان ملارستم
در ضلع شمالي مسجد دو در ورودي با سر دري بلند واقع است كه يكي از قوس جناغي و مقرنسكاري گچي برخوردار است و در حاشيه سردر از گچبري هاي شبكه اي و تزءينات هندسي ستاره اي شكل استفاده شده وكتينه سنگ مرمري بچشم مي خورد.ضلع شمالي مسجد شامل هشت ستون آجري است به صورت جرز با طاقنماهايي كه درهاي ورودي و پنجره هاي متعدد آن به سـوي ميدان ملا رستم باز مي شود. هرچند تغييراتي در پنجره مزبور داده شده اما فرم تزءيني آجري خفته راسته روي نما برجاي مانده است. ورود به شبستان ازطرف سمت شرقي صورت مي گيرد.اين شبستان به شكل مستطيل داراي 35 ستون در5 رديف است كه سقف چوبي بنارا نگاه ميدارد .تزءينات داخلي منحصرا در ستون ، و سر ستونهاي چوبي آن خلاصه مي شود. نمازخانه زنانه در سمت شمالي مسجد قراردارد و شامل چهار ستون مدور آجري بوده كه يكيازآنها بطرف شبستان بزرگ بازمي شود تامين مي گردد. طبقه فوقاني نيزشامل تالار ستونداري با شش ستون است . راه پله ورودي به اين تالار از سمت حياط خلوت است كه به اتاق كفش كن و سپس به اين سالن راه مي يابد.

درضلع شمالي پنجره هايي تعبييه شده كه به داخل شبستان نور مي دهد گرچه درمسجد ملا رستم
کتيبه تاريخي به چشم نمي خورد ليكن با توجه به شيوه بكار رفته مي توان ساختمان آنرا به دوره صفويه نسبت داد كه در دوره قاجاريه دوباره بازسازي شده است.
 در مورد تاريخ بناي مسجد ملارستم تاكنون در هيچ نوشته يا كتيبه اي به آن اشاره اي نشده است. اين مسجد بنام ميداني كه در آن واقع شده است مسجد ملا رستم خوانده مي شود كه بعد از انقلاب به مسجد امام خميني تغيير نام داده است. در كتاب دافع الغرور اين مسجد به حاجي عليخان مقدم مراغه اي ( حاجب الدوله ) نسبت داده شده است كه با توجه به معماري بنا مي توان آن را به دوره صفويه نسبت داد و البته در دوره قاجار قسمتهايي به آن افزوده اند.

مقبره اوحدی مراغه ای

شماره ثبت درآثارملی:21080

زمان ساخت : پهلوی

نوع کاربری : مذهبی (آرامگاه)

بنا محل دفن ركن الدين ابوالحسن مراغي مشتهر به اصفهاني و مشهور به اوحدي مراغهاي عارف و شاعر پارسي كوي نامدار صاحب مثنوي معروف جامجم است كه درميان باغ سرسبزي  جنب هنرستان پور رستم واقع شده است. صندوق خيراوحدي از سنك كبود  درست شده است بر ديوار شمالي و جنوبي ان نام اوحدي و تاريخ فوت كه 738 ه.ق است حك شده است. صندوق سنگي قبر وي كه سه پله بالاتر از كف باغ قرار گرفته از سنگ كبود معمولي تهيه شده است و بر بالاي ديواره هاي شمالي و جنوبي آن عبارتي عربي نقر گرديده است . در سال1352 از سوي انجمن اثار ملي ايران بناي جديدي بر  روي قبر مذبور احداث شده  و بناي جديد حاوي آرامگاه و محوطه سازي و كتابخانه مي باشد و در وسط باغ گنبد زيبايي از بتن آرمه بجاي آرامگاه قبلي احداث و سنگ مقبره قبلي به موزه آرامگاه منتقل گرديده است.در كنار مقبره اوحدي موزه اوحدي واقع كرديده است. اين موزه به علت اينكه شهر مراغه در دوره ايلخانيان مغول مقر حكومتي و پايتخت انان بوده است عنوان موزه تخصصي ايلخاني را بخود اختصاص داده است. اشيا موجود در اين  موزه شامل ظروف سفالي.سكه.كتابت.ظروف مفرغي.شيشه كه كتيبههاي باقي مانده  از رصدخانه و سنك قبورمربوط به دوران اسلمي است.

رصدخانه مراغه

شماره ثبت در آثار ملی : 1675
زمان ساخت : صفویه
نوع کاربری : علمی (رصدخانه)

نام مراغه هميشه با نام يكي از بزرگترين مراكز پژوهشي نجومي يعني رصدخانه خواجه نصيرطوسي همراه است. این رصد خانه که بزرگترین رصدخانه جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ بوده است در زمان که مراغه به پایتختی توسط هلاکو خان مغول ساخته شده است. اين مجموعه كه امروزه فقط آثار كمي از آن باقي مانده است . طبق نوشته تاريخي درسال657 ساختمان آن به دستورهلاكووهمت خواجه نصيرالدين طوسي بنا شده است و درساختمان و درتشكيل آن شخصيت هايي چون علامه قطب الدين فخرالدين مراغي،محي الدين مغربي ، علي بن محمود نجم الدين الاسـطرلابي و... شركت داشته اند .

بناي رصـدخانه ، 15سال سال طول كشيد . به امر هلاكو  كتب واسباب وآلات علمي ونجومي بسياركه از فتح بغدادبدستآورده بود درآنجا متـمركز گرديد . اين مجموعه تا سال 703 هجري آباد بوده ليـكن پس از آن بر اثر زلزله هاي سخت ، بي توجهي حكام رو به ويراني رفت. و درحال حاضر آثاري از بناهاي متعلقة آن باقي مانده است. اينبنا تا زمان سلطان محمّد خدابنده مشغول به كار بوده است و ويراني آن بطور كامل ودقيق هنوز مشخص نشده است كه در چه سالي بوده است ولي در نوشته هاي حمدالله مستوفيدر سال 720 به ويران بودن آن اشاره شده است.

رصدخانه مراغه 167 سال پيش از احداث رصدخانه سمرقند ساخته شد و در زمان آباداني يكي از معتبرترين رصدخانه هاي جهان بوده است .زیج معروف ایلخانی حاصل فعالیت های این رصدخانه است.در آن زمان بفرمان قوبیلای قآن امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمده، پس از مراجعت به چین رصدخانه ای به تقلید از رصدخانه مراغه ساختند. علاوه بر رصدخانه چین همچنین رصدخانه های سمرقند، استانبول وهند از روی رصدخانه مراغه ساخته شده اند.
تپه‌اي كه رصدخانه در آن واقع شده است به طول 510 و عرض تقريبي217 متر و به ارتفاع 110 متر مي باشد كه درغرب شرق مراغه واقع شده است. كه قسمتهاي مختلف رصدخانه بر رويآن واقع شده است اين بخشها عبارتند: از برج مركزي رصدخانه – واحدهاي مدور پنجگانه – كتابخانه.